Sinir Sistemi : Genel Bilgiler

OMURGALILAR                           OMURGASIZLAR                                     TEK HÜCRELİLER

En gelişmiş sinir sistemi             Özelleşmiş sinir hücreleri                       Tek hücrelilerin ve daha basit canlıların 

                                                  Beyin İşlevi gören yapı yoktur                Hiçbirinde sinir sistemi yoktur.

Sinir sistemini genel olarak şu şekilde tanımlayabiliriz;

Hayvanların içsel ve dışsal çevresini algılamasına yol açan, bilgi elde eden ve elde edilen bilgiyi işleyen, vücut içerisinde hücreler ağı sayesinde sinyallerin farklı bölgelere iletimini sağlayan, organların, kasların aktivitelerini düzenleyen bir organ sistemidir. (http://tr.wikipedia.org/wiki/Sinir_sistemi)

Omurgalılarda sinir sistemine değinmeden önce sinir sistemini anlamamıza yardımcı olacak bazı temel bilgileri verelim. Sinir sisteminin en küçük yapı taşı olan nöronlar genel olarak hücre gövdesi ve akson oluşur. Aşağıda örnek bir nöron yapısı detaylı olarak gösterilmiştir.

[http://www.biyodoc.com/Sinir-sistemi-sinir-hucrelerinin-yapisi-ve-noron-cesitleri.html]

Yukarıda bahsettiğimiz bilgiye impuls denir.
Sinir hücrelerinin birbirine bağlandıkları kısımlara sinaps adı verilir. Sinapsalarda bir sinir hücresinin akson uçları diğer sinir hücresinin dentritlerine impuls geçmektedir 

Nöronun Yapısı:

     

Duyu nöronu (Aferent):

Duyu organlarından aldıkları uyartıları, merkezi             Unipolar nöron 
sinir sistemine taşır                                                    Gövdeden tek bir uzantı                                                                                              
                                                                                   Bir ucu, dentrit ile başlar; diğer ucu akson ile sonlanır.

                                                                                   

Ara nöronlar (internöron):                                      

Merkezi sinir sisteminde bulunur.                               Bipolar nöron
Gelen uyartıları değerlendirir ve                                  İki uzantı çıkar.

Bu uyartılara kaşı tepki oluşturur.                               Biri dentrit, diğeri ise aksondur. 
İç organların çalışmasını düzenler
                                                                                     

Motor nöron (Eferent):                                                
Merkezi sinir sisteminden aldıkları uyartıları,                      Multipolar nöron
Efektör organa taşır                                                          Çok sayıda uzantı
     

                                                                                                                        

 [http://www.biyodoc.com/Sinir-sistemi-sinir-hucrelerinin-yapisi-ve-noron-cesitleri.html]

2-Nöroglia Hücreleri

• Nöronların beslenmesi .
• Artık maddelerin uzaklaştırılması .
• Nöronların izolasyonu ve İmpulsların düzenli iletimi .
• Nöronların desteklenmesi .
• Sistemin toksin ve mikro organizmalara karşı korunması .
• Dokusal dejenerasyonda dejenere olan bölgenin doldurulması ve yamanmasında .
• Merkezi sistemde nöronlarda miyelin kınını oluşturma (beyin ve omurilik ak maddesinde) rol oynar.

3-Schwann Hücreleri

• Periferik sinirlerde miyelin kınını oluşturmak.
• Miyelin sinirlerde aksonu kuşatmak.
• Periferik aksonların İşlevliliğinin devamını sağlarlar.
• Periferik sinirlerde aksonların yaşamı ve fonksiyonlarının devamı için zorunludur.
• Periferik sinirlerde aksonların regenerasyon’ unu sağlar.
• Nörilemmayı meydana getirir.

(http://www.trackingvaccinations.com/)

Miyelin Kılıf

• Aksonlarda izolasyonu sağlayarak uyartı iletim hızını arttırır.
• Miyelinsiz nöronlarda aksonlar schwann hücreleri ile örtülüdür.
• Nörona ait oluşum değildir.
• Ranvier boğumlarında bulunmaz.
• Merkezi sistemde glia hücreleri perifer sistemde schwann hücreleri oluşturur.
• Merkezi sinir sisteminin çoğu hücreleri ve otonom sisteminin postganglionik nöronları miyelinsizdir.
• Miyelin izolasyon görevi gördüğü için impulsun iletimi ranvier boğumları arasında sıçramalarla (Saltotorik) gerçekleşir ve ileti hızı artar.
• Nöronlarda enerji tasarrufu sağlar.

Miyelin Kınını Taşıyan Yapılar 
1-Somatik sinirler
2-merkezi sinir sisteminin bazı hücreleri
3-Otonom sistemin preganglionik nöronları

Sinir Hücresi Uyarıldığında 

• O2 tüketimi artar.
• Glikoz tüketimi artar.
• CO2 artar.
• Isı artar.
• Na iyonları hücre içerisine alınır.
• ATP tüketimi artar.
• K iyonları hücre dışına çıkar.

Uyarılan sinir hücresinde elektriksel polarizasyonda gerçekleşen değişimler: 


Sinir telinden geçen impuls sayısı
1-Uyartının kuvveti
2-Uyartının şiddeti
3-Uyartının tekrarlanma sıklığı
4-Uyartının süresine..................... bağlıdır

. 

(http://mcat-review.org/specialized-eukaryotic-cells-tissues.php)

İmpulsun hızı : Miyelinli sinirlerde daha hızlıdır,
 Ranvier boğum sayısı  azaldıkça daha hızlı,
 Akson çapı  büyüdükçe daha hızlı


İmpulsların Özelliği ve Sonuçları 

• Eşik şiddeti altındaki uyarılar sinirde tepki oluşturmaz.
• Eşik şiddetindeki uyartı sinirde bir veya birkaç impuls oluşturur. Bu impulslar sinir boyunca ilerler. İmpulslar sinapsları geçse bile efektör yapıda tepki zayıf ve bölgesel olur.
• Eşik şiddetinden fazla uyarı sinirde
  • İmpuls sayısının artmasına
  • Sinapstan geçen impuls sayısının artmasına
  • Tepkinin şiddetinin artmasına
  • Daha fazla efektörle cevap verilmesine neden olur.
• Uyartının şiddeti impulsun hızını ve etkisini değiştirmez.
• Uyartının şiddeti oluşan impuls sayısıyla doğru orantılıdır.
• İmpuls sayısı uyartının şiddeti ve süresine bağlıdır.
• Uyartının şekli (Kimyasal veya Fiziksel) impuls özelliklerini etkilemez.
• İmpuls sinapslardan daha yavaş geçer.(Kimyasal yol)
• İmpulsların sinapslarda engellenmesi veya desteklenmesi (kolaylaştırılması) diğer sinapslarla salgılanan nörotransmiter maddeler veya kimyasal alıcılarla olur.
• Farklı resöpterlerden alınan farklı uyaranlar sinir hücrelerinde aynı mekanizma ile taşınır.

Tepkinin Derecesinde

• Nöronların sayısı
• Dizilişleri
• İmpuls sayısı
• Uyartı süresi
• Nöronlar arasındaki bağlantı sayısı önemlidir.

 [http://www.biyodoc.com/Sinir-sistemi-sinir-hucrelerinin-yapisi-ve-noron-cesitleri.html]

Bu genel bilgilerden sonra omurgalılarda sinir sistemi sınıflandırılmasına bakalım.

OMURGALILARDA SİNİR SİSTEMİ:

                                                        

                                                                        (devamı çok yakında)